Bartın’birlikte sabık yıl 14 Teşrinievvel haset 42 maden işçinin hayatını kaybettiği beyaz zehir faciasıyla ait hazırlanan iddianamede 4 yöneticiye bin 62’şer sene mapushane cezası talep edildi.

Türkiye Taşkömürü Kurumu Amasra Organizasyon Müdürlüğü’hangi ilişkin eroin ocağında sabık yıl 14 Teşrinievvel haset saat 18.16 sıralarında meydana mevrut patlamada 42 işçi hayatını kaybetti 10 işçi bile yaralandı. Patlamanın arkası sıra başlatılan adli soruşturmada 8 şüphelisi mevkuf 23 keleş için Cumhuriyet Altını Savcılığınca iddianame hazırlandı. 1. Gösterişli Ukubet Mahkemesince akseptans edilen iddianamede tutuklu şüpheliler Kurum Müdürü Cihat Özdemir, İşletme Müdürü Selçuk Ekmekci, İş Güvenliği ve Terbiye Başmühendisi Yanardağ Aristokrat ve Başmühendis Mehmet Tural üzerine her bir işçi hesabına 42’şer kere “beklenen kastla cani”, 4 defa “muhtemel kastla cerh” suçundan için mecmu bin 62’şer yıla büyüklüğünde mahpushane cezası irade edildi.

Diğer 4’ü vakfedilmiş 19 şüphelinin hakkında dahi “bilinçli taksirle patadak fazla kişinin ölümüne ve yaralanmasına bozukluk olma” suçundan 22 yıl 6’şar taban büyüklüğünde mahpushane cezası talebinde bulunuldu. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Başkanlığı Bursa Test ve Çözümleme Laboratuvarı Müdürlüğü vasıtasıyla hazırlanan raporun düz aldığı iddianamede maden işçilerinin kullandığı kıyafetlerin ısı ve aleve cebin esirgeme, yalaz intişar, alevlenmiş kötü ve alevli yanma kriterlerine uygun olmadığına özen çekildi.

Yine oksijenli ferdi kurtarıcı maskelerin biricik vardiyalı kullanıma göre sergen ömürlerinin makul olduğu ancak iki vardiyalı kullanılması durumunda sonuç kullanma tarihini doldurduğuna düz verilen raporda, şöyle denildi:

“OFK aygıt numunelerinin Almanya menşeili Drager marka Oxy 3000 müşabih oldukları, internette mevcut ustalık vesika ve yararlanma kılavuzunda cihazların ARZ 13794 standardına akla yatkın oldukları ve aktiflik süresinin 35 litre/an çağ hacminde 30 zaman; 10 litre/zaman rahat içki hacminde ise 90 zaman olduğunun belirtildiği, müstahsil firmanın, kurtarıcıların transfer ömrünü biricik vardiyalı işletimde günde 8 saat, haftada 5 aktarılma kullanımda 10 yıl; iki vardiyalı işletimde günde 8 saat haftada 5 dönüş kullanımda ise 5 yıl olarak belirtildiği, gönderilen 5 sayı numunenin yapılan kontrollerinde omuz kemeri ve opsiyonel olduğu tamlanan abrasyon koruması dünya seçkin bileşenin düzlük aldığının görüldüğü, cihazların üstünde istihsal tarihi adına Teşrinisani 2015 tarihinin kayran alması dolayısıyla cihazların yegâne vardiyalı kullanımda raf ömürlerinin akıllıca olduğu fakat iki vardiyalı kullanılmaları halinde raf ömrünü doldurdukları, yapılan incelemelerde numunelerin dış muhafaza kutusunda herhangi bir haca kaçağının olmadığı ve cihazların kullanılabilir durumda oldukları, numunelerin ağırlıklarının makul olduğu, dış görünümlerine ilişkin yapısal kontekst incelendiğinde içerilerindeki bileşenleri damarı bozuk yönde etkileyecek bir çarpış görüntüsüne rastlanılmadığı, içerideki bileşenlerin, cihazın teknik dokümanında tanım edilen bileşenlerle aynı olduğu, yarım bileşen bulunmadığı ve cihazların bu halleriyle kullanıma amade oldukları, zımni analizleri değerlendirildiğinde beğenilen kimyasalların müvellidülhumuza üretimi üzere makul nitelikte olduğu, 494 numaralı numunenin başlatıcısının çalıştırılmasıyla ortaya sâdır gaz karışımı üzerinde gerçekleştirilen kromatografik ve spektroskopik analizler sonucunda bu gaz karışımının uygun ve solunabilir nitelikte olduğu, çözümleme sonuçları dikkate alındığında her seçilen numunenin bire bir OFK cihazında olması müstelzim özelliklerde olduğu, yetiştirici firma tarafından yayınlanan dokümanda sunulan bilgilere bakarak, rutubet göstergesine göre OFK kutusunun sızdırmazlığı sağladığı yönünde tatmin bildirildiği anlaşılmıştır.”

Vantilatörler ve vantüpler toz patlamasından kaynaklı erimiş

İddianamede “Eroin ocağında etkili kullanılabilir yeterli sayıda fan var mı?” şeklindeki soruya ocakta ehliyetli havalandırma olmadığı, vantilatörlerin özelliğini yitirmiş olduğunu, işçilerin izne çıkartıldığında bu vantilatörlerin değiştirileceğini, ara sıra şevahit arkadaşlarını örtbas etmek amacıyla maden ocağına indiklerinde pervane ve vantüplerin toz patlamasından kaynaklı eridiğini anlatım ettiği birlikte meydan aldı. İddianamede tanıklara ilave yerine tercüman olmak istedikleri sorulduğunda; fut arkasına beton enjeksiyon yapıldığı, kadem altlarına taş tozu serpildiğini ve kömür tozunun patlamasının bu şekilde engellendiğini, fakat kimi işçilere göre 2-3 ay kimilerine bakarak kestirmece 1 yıldır bunun yapıldığını görmedikleri, -350 kotta çalışan arkadaşlarının, o bölgenin ekstra ısıdam olduğunu söylediklerini, zaman zaman üstelik orada kâin hava sensörlerine hava tutkun olmak tarafından değerlerin bağan gösterildiği konusunda duyumları olduğunu, sensörle arın ortada duruluk olduğunu ve bu nedenle bağan ayar verdiğini, arındaki gaz oranı yükselince sensöre ulaşmasının biraz ahit aldığını, bunun üzere dahi umum dedektörleri kullanılması gerektiği, gaz oranını izlem merkezinin göremediği için patlamanın gerçekleştiğini anlatım ettiler.

Patlama anına kadar 85 kere ihtar seviyesini geçmiş

Öte yandan Merkezi Doğal Gaz İzleme Defteri’nde patlamadan benzeri dolaşma önce -300/350 nefeslik çıkışı bölümünün duyarga arızası verdiği, bilgi alınamadığı ibarelerine ilgi çekildi. Arızanın giderildiğine dair değme açıklamanın olmadığı defterde patlama anına büyüklüğünde metan gazı değerlerinin yüzdelik 1 uyarı seviyesini toplanmış 85 el geçtiği belirtilerek şöyle denildi:

“Merkezi Doğal Gaz İzleme Defteri” isimli defterde 14/10/2022 günlü P1 B.1014 ibareleri ile başlayan sayfasında; “-300 2. rekup ve -350 1. rekup pervaneleri kez ortamında stop olup yeniden öğün verildi. antrparantez -300 2. rekup cenup tavan damar fut girişinde zindelik kesintisi olup kat verildi. Boyut familya elektriğe bildirildi. DÜŞÜNCE-21 numaralı fan şuan stop durumda. P3 vardiyasında defa verileceği inanma marifetiyle bildirildi.” şeklinde açıklamaların bulunduğu fakat patlamanın gerçekleşmesi sebebi ile P3 vardiyasında bu eksiklilerin giderildiğine dayalı gelişigüzel bilginin deftere kayıt edilmediği, tekrar tıpkı defterde 13/10/2022 tarihinde P1 (00: 00 – 08: 00) vardiyası görevlilerince ‘CH4-20 -300/350 Nefeslik çıkışı anten arızası verdi, veri alınamıyor’ şeklinde açıklamaların bulunduğu ve ilerleyen vardiyalarda bu arızanın giderildiğine dair herhangi bir açıklamanın bulunmadığı, 14 Teşrinievvel 2022 haset metan gazı değerlerinin patlama anına büyüklüğünde yüzdelik 1 ihtar seviyesini toplamda 85 kez geçtiği, %1,5 alarm seviyesini 5 kat geçtiği, karbonmonoksit değerlerinin 25ppm ikaz seviyesini 47 defa geçtiği, 50ppm alarm seviyesini 13 kere geçtiği, Havalandırma vantilatörü değerlerinin 13.10.2022 günü saat 23: 43 ile 14 Ekim 2022 günü saat: 18: 49 devir aralığının tamamında; 53 kat uyarı (1mm/s-2mm/s) seviyesinde değerleri gösterdiği, 355 defa Alarm (0mm/s-1mm/s) seviyesinde değerleri gösterdiği göz uğrunda bulundurulduğunda lazım tedbirlerin alınmadığı, Beyaz Zehir İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin Ilişik-3 Düz Altı Beyaz Zehir İşlerinin Yapıldığı İşyerlerinde Uygulanacak Minimum Hükümler başlıklı 10. Kısmında Grizulu Maden Ocakları ile ilgilendiren ‘metan gaz seviyesi sürekli olarak izlenir.’ ‘çalışmalar metan gazı çıkışı dikkate alınarak yürütülür, metan gazından kaynaklanacak riskleri tür olduğunca ortadan kaldıracak tedbirler alınır’, ‘bütün grizulu ocaklar gelişigüzel biri tek başına ocağın havalandırılmasını sağlayacak güçte birinin rastgele nedenle durması halinde başkası derhal çalışacak durumda iki havalandırma grubu bulunur.’ hükümlerine karşın patlamanın gerçekleştiği kısımda mevcut fanın çalışmadığı, ayrımsız dönem öncesinden itibaren daima ikaz ve alarm kayıtları olmasına rağmen lazım tedbir ve tamir işleminin yapılmadan patlatma yapıldığı ortaya çıkmıştır.”

Teftiş raporundaki nekais giderilmemiş, 2 milyon liralık tahsisat harcanmamış

İddianamede, Mücahede ve Sosyal Düzenlilik Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı müfettişlerinin yürüttüğü denetlemede mevzuata aykırılıklar ve eksiklerden halen giderilmediği; ev havalandırılması, ekipmanın acil hallerde ve ihtiyaç halinde kullanılabilmesi için hava yönü menfi çevrilebilecek özellikte değildir ve düz altında kullanılan bazen ekipmanların ATEX belgeli olmadığının altı çizilerek vakfedilmiş organizasyon müdürü Cihat Özdemir’in, bu tutanağa söz konusu eksikliklerin ALFER isimli firma yoluyla yapılarak giderileceği şeklinde beyan ettiğine düzlük verildi. Ana nefeslik aspiratörü modernizasyonu amacıyla ayrılan 2 milyon teklik ödeneğin de harcanmadığı, muktezi modernizasyonun yapılmadığı için kurum yetkililerinin ihmalde bulunduğu iddianamede vadi aldı.

İddianamede ayrıca personelin yeterli terbiye almadan 30 an olması müstelzim patlatma süresinin daha az olduğu birlikte meydan aldı. Tutuklu gösteriş müdürü Alet Özdemir facianın meydana geldiği aktarılma müsaade yahut dinlenme zımnında doğal gaz izlem merkezinde tek birey olduğunu söyledi. İddianamede doğal gaz izlem merkezinde seçme vardiya iki görevlinin olması gerektiğine dikkat çekildi.

Azamet Müdür Muavini Salih Atmaca ehliyetli bilgelik ve tecrübesi bulunmayanların işçi güvenliği ve idari yönden mehabetli mevkilerde fariza yaptığını; bütün yetkilerinin elinden alındığını 2020 yılından bu yana yeraltındaki tek işyerine girmediğini sözlerine ekledi.

“Patlama riskine rağmen işçilerin kararına bırakılmış”

Geriye dönük gaz sensörü verileri incelendiği bu verilerde 6 posta uyartı, 5 kat alarm seviyesinde değerler görülmesine rağmen ağır bölgede patlatma işleminin adeta alışılagelen tıpkı taş pili işlemi kabil işçilerin kararına bırakıldığına düzlük sunulan iddianamede şöyle denildi:

“14/10/2022 tarihinde saat 18.09’birlikte gerçekleşen ve ölümlere sebebiyet veren patlamaya ait doğal gaz sensörleri kayıtları incelendiğinde; 6 kez uyarma (yüzde 1 bataklık gazı yüksekliği) 5 kat alarm (yüzdelik 1,5 metan yüksekliği) değerlerinin görüldüğü, ayrıca halk dedektörlerinin geriye çevrik metan gazı ve karbonmonoksit değerlerine bakıldığında maden içerisinde süregelen ağır gaz birikiminin/yükselmelerinin olduğu, çok riskli hisse senedi kategorisinde mevcut ve hareket güvenliğinin en son seviyede tutulmasını müstelzim eroin sektöründe herhangi bir soy bataklık gazı yükselmesinin takibe, değerlendirmeye ve analize tabi tutulması gerekirken amiyane tıpkısı fenomen kabilinden karşılandığı, daraç gaz izleme personel sayısı ve müdahalesinin olduğu, mühendislerin ve ustabaşlarının eroin içerisinde olmadıkları ve bu uyarıları değerlendirmeye almadıkları, kezalik değme patlama sonrası zar arkası muamma metan sıkışması (degaj) olabileceğinin madenciler marifetiyle bilindiği, hemen yüzdelik 1 (ikaz) yüzde 1,5 (alarm) ile sınırlarına bakılarak korkunç patlatılması ve bu işlerin mühendislik bilgisi ve kararı dışında yapılması, gelişigüzel olayın maden kültürü ve tekniği ortamında değerlendirilmesi ve analiz edilmesi gerekirken alışılagelen aynı taş kırma işlemi veya inşaat işlemi kabil işçilerin değişmeyen ve ihtiyaçlarına bırakıldığı, Geriye çevrik şappadak karbonmonoksit ve metan değerlerindeki yükselme değerleri incelendiğinde, çeperleri/artıkları temizleme için hoşur patlatmaların (patara) yapıldığı, bahse laf bu 1-2 tutku lokumu ile yapılan çeperleri tasfiye patlatmalarının özlem patlatma güvenliği açısından risk içerdiği, bu işlemin kararının maharet verilere göre değil barutçu ve işçilerin değerlendirmesine bırakıldığı ve rutin aynı işlem haline dönüştürüldüğü, Beyaz Zehir içerisinde kömür çıkarırken hırslı kullanımının ağırbaşlı olduğu, arın bölgesinden korkunç kullanılarak 1-2 metre derinliğinde kömürün patlatma ile damarından sökülerek alındığı, kömürün, içeriğinde bataklık gazı gazı barındırdığı, metan gazının oksijen ve ateşleyici ile tetiklendiğinde grizu patlamalarına sefer açtığı, taharri ile metan birikimine balya gelmeden veya bataklık gazı püskürmesine posta açmadan patlatma tahsis etmek ve adam olmak üzere kömür içerisine etüt işlemi uygulandığı ve ölçümlerinin yapıldığı, hangi büyüklüğünde mesafede bir araştırı yapılması mevzuatta mukannen iken güvenli mesafenin hiçe sayılarak özlem patlatması gerçekleştirildiği, gelişigüzel adımı ölçülere dair mevzuat düzenlemelerine rağmen bu konuda tedbirsizlik zinciri ve koordinasyonsuzluk olduğu anlaşılmıştır.”

İddianamede kaide ihlallerinin yaygınlaşması, denetimsizliğin işletmede disiplinsizliğe bozukluk olduğu ve “Bilimsel anlayıştan uzak kankızıl şakirt tecrübesiyle yönetildiği” değerlendirilmesine ilgi çekildi. – BARTIN