8 işçinin öldüğü faciada 6 TTK yöneticisi baştan hakim karşısına çıkacak
ZONGULDAK – Zonguldak’ın Kozlu ilçesinde 2013 yılında meydana mevrut ve 8 eroin işçisinin hayatını kaybettiği facianın 9. yılında 6 TTK yöneticisi kazada sorumlulukları olduğu gerekçesiyle yeniden bilge karşısına çıkacak. Hazırlanan iddianamede bile müteahhit firmanın işyerinde maharet nezaretçi ve aksiyon güvenliği uzmanı ve ateşleme nezaretçisinin bulundurulmadığı, risk analizinin yapılmadığı gibi ihmallere özen çekildi.
Bartın’birlikte 41 eroin işçisinin hayatını kaybettiği grizu faciasının peşi sıra 2013 yılında Zonguldak’ın Kozlu ilçesinde 8 işçinin hayatını kaybettiği beyaz zehir faciasına ilgili 6’sı TTK yöneticisi olan şüpheliler 25 Teşrinievvel haset hakim karşısına çıkma. TTK Genel Müdürü Kazım Eroğlu’nun patlamanın yaşandığı çağ Kozlu Tekebbür Müdürü olduğu faciadan 9 sene bilahare hazırlanan iddianame Zonguldak 3. Yoğun Ceza Mahkemesi’nce kabul edildi.
Şapadanak doğal gaz ve kömür patlaması (degaj) olayının yaşandığı ve 8 işçinin hayatını kaybettiği Kozlu eroin faciası sonrası dönemin TTK Yönetim Kurulu Başkanı, Umumi Heyet üyelerinin ihmali bulunduğu iddiasıyla 2014 yılı Eylül ayında hazırlanan iddianamede Erke ve Tabiatıyla Kaynaklar Bakanlığınca anket izni verilmeyince 28 dirilik karşı soruşturma ve kovuşturmaya icap olmadığı yönünde değişmeyen verilmişti.
AYM’ye yapılan başvuruyla yargılamanın önünü açıldı
İtiraz sürecinin başlamasının peşi sıra takipsizlik kararlarının itirazları reddedildi. Dosyanın Anayasa Mahkemesi’ne gönderilmesinin peşi sıra TTK yöneticilerinin yeniden yargılanmasının önü açıldı. Bunun üstüne dönemin TTK Umumi Müdürü ve Yönetim Kurulu Başkanı ile umumi heyet üyelerinden oluşan 6 yabansı için hazırlanan iddianame geçen 28 Mayıs’ta tamamlandı. 3. Yoğun Ukubet Mahkemesi’nde görülecek olan duruşmada “Görevi kötüye vira etmek, taksirle ölüme ve yaralanmaya sebep olma” sulamasıyla bilge karşısına çıkma olan şüpheliler kendilerini savunacak.
‘Galerinin sürüleceği aile nitelikli gazlı karı, degaj tehlikesi olduğu bilinmektedir’
Cumhuriyet Savcısı Öz Saygı Üzgül vasıtasıyla hazırlanan iddianamede degaj faciasının yaşandığı olayla ilişkin ihmaller; ilişik yönergelerle açıklandı. İddianamede facianın meydana geldiği ocağın nitelikli gazlı ev olduğu ve degajman tehlikesinin olduğunun bilindiği belirtilerek şöyle denildi:
“Sekiz kişinin ölümü ve sekiz kişinin yaralanması ile meydana mevrut gelişim kazası eksiklik 630 kotundaki galeride şırakkadak degaj olayı olmuştur. İhaleye çıkıldığı anda tedarik galerisinin sürüleceği kömür ocağının birinci sınıf gazlı sülale olduğu ve bu ocakta larp degaj tehlikesinin olduğu bilinmektedir. Birden degaj tehlikesinin giderilmesi amacıyla uygulanacak olan muamele gazlı kömür damarlarına metan drenajı uygulaması yapılmasıdır. Metan drenajı, mufassal ant ve gösterişli mesai müstelzim tıpkısı araştırı sonucunda iri tıpkısı yatırımla gerçekleştirilebilecek pahalı tıpkısı işlemdir. Lüzum Kozlu TTK Müessesesi gerekse TTK Genel Müdürlüğü’ne tutkun sair müesseselerde metan drenajı uygulaması bulunmadığından aniden degajman tehlikesini azaltabilmek ve hazırlık alabilmek için galerilerdeki kontrol, uçman ve rahatlatma sondajları üzere olgunluk sondajlarının birlikte gerçekleştirilmesi aynı ıztırar halini almıştır” ifadelerine meydan verildi.”
İddianamede sondajların sayısı ve uzunluklarının kişiye sadık olmayın “TTK Seçme nev kazı, tedbir, organizasyon, taşımalık, inşaat, imalat, spekülasyon, tamirat ve bakım işlerine ilişik ‘umumi emniyet'” şartnamesinin sondajlarla ilişik bölümünde meydan düzlük maddelere üstelik düzlük verilerek şöyle denildi:
“Grizu bulunabilecek veya şapadanak grizu tahliye tehlikesi olan yerlerde yer birkaç 25 metre boyunca taharri sondajları yapılmalıdır. Araştırı dudak noktası ile arın arasındaki açıklık 5 metre kala sondajlar tekrarlanacak galeri yan cidarı ile araştırma arını arasında temas antlaşma arz bir iki 5 metrelik topum bulunmalıdır. TTK Kayran altı jelatinit patlayıcı maddesinin kullanılması esaslarını belirleyen yönergesinde mahpushane perforaj ve ateşleme ile ilişkin genel hususlar yanı sıra, ateşleme işinin nezaretçi kontrolünde şahsen ateşleyici eliyle yapılacağı, lağım atılacak yerin en son nezaretçi ve ateşleyicinin ayrılma edeceği, lağımın 10 yahut 20 meyilde keriz doğrultusunda 25 metre boyunda yapılacak en beş altı 3 uçman sondajları ile ilerleyeceği, sondajın bitimine 5 metre kala pilotun sondajın tekrarlanacağı belirtilmiştir. Başmühendis Nevzat Ü.’nün -630 denetleme yazısında doğu rekup lağımında bir sayı pilot sondajı olduğu, bu rekup lağımın keseceği damar sayısı ve şekillenme özelliği göz önüne alınarak yeryüzü bir iki 3 sondajla ilerlenmesi ve 5 metre kaldığında sondajların yenilenmesinin degaj riskinin önlenmesi açısından faydalı olacağı kanaatini belirtmiştir. Yine eroin ve taşocakları işletmelerinde ve tünel yapımında alınacak işçi sağlığı ve hisse senedi güvenliği önlemlerine ilişkin tüzüğe göre Arama araştırı deliklerinde grizu yahut farklı zararlı gazların varlığı anlaşılırsa, aksiyon durdurulur. İşçiler söz konusu yeri tecezzi ederler, giriş yeri kapatılır. Genişlik yetkililere bildirilir” denilmiştir.”
Etüt föyü ihmali ortaya çıkarttı
İddianamede özellikle arında çalışan tanık işçilerin beyanı ve araştırı föyü incelendiğinde kazanın meydana geldiği kömür ocağında sondajların itilaf şartlarına ve tüzük kurallarına akıllıca yapılmadığının boş ortaya çıktığı meydan aldı. Denetim ve kontrollerin hem ana işveren TTK Kozlu Taşkömürü İşletme Müessesesi hem de alt çalıştıran Film Yıldızı İnşaat A.Ş. sorumluları vasıtasıyla yeterince özenle gerçekleştirilmediğine özen çekilen iddianamede ahiret yolculuğu ve yaralanmalara sebep olan olayla ilgilendiren taksirat şöyle sıralandı:
“Etkin ocakta kömür damarlarının gazlı olduğu bilinmesine karşın bataklık gazı drenajı uygulaması yapılmamıştır. Galeri sürülmesi sırasında yapılan sondajlar benzer ve kamet namına ancak olup sondajlar yetkililerce özenle denetlenmemiş ve hele araştırma uzunlukları arama edilmemiştir. Uğur Arık’ın 2013 günlü mülhak ifadesinde sondajı yapan önder Mustafa Ü.’nün kendilerine 18 metre araştırı yapıldığını söylediğini, sondajı denetleyen Murat B.’ye da bilgi verirken 20 metre taharri yaptığı bilgisini verdiğini müstakbel sürdü. Tanık adına dinlenen işçilerin benzeri kısmı belirli bir ücretlerinin bulunduğunu, bunun üzere günce bereket mesafesi belirlendiğini bu mesafeyi aşmaları halinde ise prim alıyor olmaları sebebiyle çıktı mülk girmek üzere zaman zaman sondajsız mutluluk birlikte yaptıklarını bildirme etmişlerdir.”
‘Tetebbu kayıtları araştırı föylerine gelişi pir işlenmiş’
İddianamede araştırma kayıtlarının tetkik föylerine gelişi iyice işlendiği, muayene föylerindeki bilgilerin doğruluğunun yetkililer yoluyla arama edilmeden imzalandığına yer verildi. Sondajlar için herhangi bir yönde etüt kapasitesi sıfır bir tane tıpkı araştırı makinesinin bulundurulduğu ve yüklenici şirkette vakit kaybetmeden ayrımsız sondör çalıştırıldığı yegâne sondör ve biricik araba olması sebebiyle galeride ilerlemenin hızlı gürlük sağlamaya engel olduğu düşünülen sondajlara tam tılsım verilmediğine özen çekildi. Sondöre larpadak degaj olayı ve sondajların önemi konusunda eğitim bilimi verilmediği, kaza tarihinde hareket durumunda hisse senedi güvenliği uzmanı bulundurulmadığı, aksiyon güvenliği uzmanı çalıştırılmadığı üzere müteahhit yoluyla şümullü bire bir sağlık ve düzenlilik dokümanının hazırlanamadığı da iddianamede meydan aldı.
‘Risk analizleri tekniğe makul hazırlanmadığı için akseptans görmemiş’
Yüklenici yoluyla hazırlanan risk analizlerinin ehil kimseler aracılığıyla ve tekniğine makul kendisine düzenlenmediği amacıyla alım eliyle dahi kabul görmediği ortaya imdi. İddianamede, “Üstelik, galeri-lağım sürme işi Ekip 1. derslik gazlı benzeri düz altı ocağında ve başlangıçta lokalize tıpkı degaj zorunda yapılmasına karşın bu hususi boyut üzere herhangi bir risk analizi yapılmamış olması zımnında işin tehlikesi, riskleri üstüne ve alınabilecek tedbirler için gelişigüzel döküm bulunmamaktadır. Hakeza benzeri döküman bulunmadığı için çalışanların birlikte bu konuda bilgilendirilmediği açıktır” ifadelerine yer verildi.
“Ateşleme mahalli korunuyor olsaydı, muhtemeldir kim ölen olmayacaktı”
İddianamenin sunma ilgi çeken bölümü ise ateşleme mahallinin vadi aldığı konu oldu. Yönergeye bakarak ateşleme yerinde telefon, basınçlı çekicilik teneffüs istasyonu, ateşleme yerini gösteren levha ve ateşleme sığınağının bulunacağına özen çekilerek, “Yerinde yapılan inceleme sonucunda ateşleme mahallinin arından 95 metre geride olduğu ve yıkılmış/nakız edilmiş olduğu ve ateşleme mahallinin, traverslerden domuzdamı gibi örülmüş olduğu tayin edilmiştir. Arından geriye doğru 150-160 metrelik tıpkısı düz degaj sonucu ortaya çıkan kömür postası ile dolmuştur. Ateşleme mahallinin bulunması müstelzim 200 metre ara ve ateşleme sonrasında arından itibaren postanın geldiği vuzuh dikkate alındığında, ateşleme mahalli hasis 200 metrede ve ateşleme sırasında işçiler da bu mahalde korunuyor olsalardı muhtemeldir kim ölen olmayacaktı” denildi.
“Rötarlı kapsül yasak olmasına karşın gecikmeli kapsül kullanılmıştır”
TTK’nın şırakkadak doğal gaz ve kömür püskürmgesi (degaj) olaylarına alın alınacak güven tedbirleri yönergesine göre ateşleme işleminde ateşlemeden etkilenebilecek yerde 3 kişiden çok kimsenin bulundurulamayacağı belirtilmesine karşın kaymakamlık öncesinde bu mahalde ateşleme işleminde ateşlemeden etkilenebilecek 9 can bulundurulduğunun ilgi çekildiği iddianamede diğer ihmallerde şöyle sıralandı:
“Ateşleme sırasında güvenliği sağlayacak nezaretçi görevlendirilmemiştir. Degaj olayının gerçekleştiği arının tümünde ayrımsız atımda ateşleme yapılması gerekirken degajman öncesinde mevzuata marjinal namına bölümsel ateşleme (arının benzeri kısmında) yapılmıştır. Aniden degaj riski haiz arınlarda yapılacak patlatmalarda tehirli kapsül kullanımı haram olmasına rağmen degajman öncesinde yapılan patlatmada tehirli kapsül kullanılmıştır. Gazlı ve anide degaj riski haiz kömür ocaklarında ateşlemenin posta böylece yapılması gerekirken, degaj olayının gerçekleştiği arındaki serencam ateşlemede buna uyulmamıştır. Yüklenicinin işçileri kesene usulü çalışmaktadır. Elan aşkın ongunluk yapıldığında eline henüz aşkın dünyalık geçecek işçilerin inanma tedbirlerini ve öz güvenliklerini ihmal etmeleri bayram konusudur. Teftiş sırasında saptanan eksikler üzere yükleniciye caydırıcı ve ehliyetli yaptırımların uygulanmadığı kabilinden eksikliklerin giderilip giderilmediğini strateji etmeye özen gösterilmemiştir. Sözleşmede maharet nezaretçi görevlendirme sorumluluğunun kendine ilişkin olduğunun belirtilmesine rağmen müteahhit beceri nezaretçi görevlendirmesi yapmamıştır.”
Nezaret 2014’te sormaca izni vermedi
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca 2014 tarihinde soruşturma izni verilmemesine dair değişmeyen verildiği, karara alın Ankara Mıntıka İdare Mahkemesi gözetiminde itirazda bulunduğu, itirazın reddedildiği bunun üzerine şüpheliler karşı 2014 tarihinde Cumhuriyet Altını Başsavcılığınca inceleme yapmasına saha olmadığına karar verildiği da iddianamede yer aldı. Ankara Bölge İdare Mahkemesince 2018 günlü kararında amme görevlileri üzerine 2013 tarihinde Kozlu eroin ocağında birdenbire degajman püskürmesi sonucunda 8 işçinin hayatını kaybettiği, hareketli sormaca yapılmadığı gerekçesiyle yapılan ferdî müracaat üstüne Kanunuesasi Mahkemesi’nin 2018 tarihinde anket izni verilmemesine ilişkin önemli hakkın asıllar boyutunun ihlal edildiğine ilişik iddiaların kabul edilebilir olduğu bundan periferi baştan tetkik geçmek amacıyla dosyanın Ankara Mıntıka İdare Mahkemesi’ne gönderildiği, mahkemece soruşturma izni verilmemesine ilgili itiraza laf kararın kaldırılmasına değişmeyen verildiği, 2013 ve 2017 tarihlerinde uzman heyetlerince anlatım aldırıldığı bile iddianamede düz aldı.
Kazanın meydana geldiği ortamın ‘Kadro 1. Sınıf Gazlı Ocak’ yerine tanımlandığı, onay sahibinin TTK olduğu işletilen ocağın teknik altyapısını kullandırarak sunma zir katında tedbir işlerini yürütecek şekilde eksiltme yaptığı ve eksiltme sonucunda Film Yıldızı İnşaat A.Ş. firmasının ihaleyi aldığı bilgisine iddianamede meydan verildi. Fakat TTK’nn özlük uzmanlığı müstelzim işi zir işverene verdiği, müteahhit firmanın galeri-keriz rastık işinde her teceddüt uygulamadığı kadar teknolojik adına da farklı benzeri tesisat getirmediği, meydan altında oluşan iki başlı say ortamının hareket güvenliği risklerine örtüsüz aynı düz olduğu, teftiş ve sıkıntı açısından de karmaşa oluşturduğu iddianamede meydan aldı. İddianamede kurulan sistemde ayıp bulunduğu, damarların doğal gaz içerikleri ve degaja yatkınlıkları konusunda yükleniciye tam hikmet verilmemesi dolayısıyla ihaleye çıkan kurumun sorumluluğunun bulunduğu, ihaleye çıkarken görevde olan TTK Umumi Heyet Başkanı, Genel Müdürü Rıfat Dağdelen ve gayrı yönetim kurulu üyelerinin mesul tutulabileceğine vadi verildi.
İddianamede; ehlihibre raporuna yapılan atıfta şöyle denildi:
“Raporda birçok amme kurumunda tanıdık ve danışıklı olan esas hisse senedi veren ve zir çalıştıran ilişkisine şartların zorlaması dolayısıyla müsaade vermiş olsa de bu işi ihaleye çıkaran ve eksiltme sonucunda imzalanan sözleşmede imzası bulunan TTK Genel Müdürü, Umumi Heyet Üyeleri ile TTK Kozlu Taşkömürü İşletme Müessesesesi yöneticilerinin ayıp ve sorumluluğunun olduğu bildirildiği…”
İddianamede münasebetsiz Burhan İnan’ın TTK Umumi Müdürü Umumi Heyet Başkanı yerine fariza yaptıktan sonraları 2016 tarihinde zahmetli olduğu, nahoş R.D.’nin TTK Genel Müdürü Yönetim Kurulu Başkanı kendisine fariza yaptıktan bilahare 2011 tarihinde zahmetli olduğu, sakil Mustafa Ş.’in TTK Umum Müdür Yardımcısı kendisine fariza yaptıktan bilahare 2020 yılında tekaüt olduğu, münasebetsiz Vahim O’un TTK Genel Müdür Yardımcısı olduktan sonradan 2011 yılında zahmetli olduğu, yabansı Mahmut Y.’ın TTK Umumi Heyet üyesi yerine fariza yaptıktan sonraları 2009 tarihinde üyeliğinin akıbet bulduğu, nahoş Mehmet A.’nın TTK Umumi Heyet üyesi adına görev yaptıktan bilahare 2011 tarihinde yönetim kurulu üyeliğinin akıbet bulduğu kaydedildi.
İddianamede şüphelilerin üzerlerine atılı cürüm yönünden alınan ifadelerinin incelenmesinde işin zir işverene verilmesini yasaklayan ayrımsız durum olmadığı, TTK’nın KİT statüsünde olduğu belirtilerek şöyle denildi:
“İşin üzerine ehlihibre ve sunma gani teklif veren firmaya münakasa edildiğini, maharet şartnamenin 2.2 mesabesinde düzlük düz ‘Yüklenicinin işin devamı sürecinde gelişim durumunda yapılacak çalışmalar dolayısıyla kendi işçilerinin ve dalavere işçilerinin kazaya uğramalarını, uymazlık görmelerini ve işlerde hasar meydana gelmesini yasaklayıcı değme tip asayiş önlemini almak zorunda olduğu’ açık belirtildiği, işi devralan firmanın alt çalıştıran olarak nitelendirilmesinin kabil olmadığı, söz konusu şirketin ehlivukuf raporlarının tersine ayrımlı projelerde görüleceği amacıyla işinde bilirkişi olduğu, bahis konusu kazanın öngörülemeyen ayrımsız sebeple kömür oluşumu esnasında kaya tabakaları beyninde kalın görülmeyen şekilde depolanmış metan gazının taşta galeri sürülmesi yada kömür imalatları esnasında doğal gaz zonuna yaklaşması ve gaz basıncının kendini hapseden tabakaları parçalayarak patadak boşluğa şappadak püskürmesi sonucunda meydana geldiği, bu durumun zat kurumlarına katışıksız tıpkı buut olmadığı, sonuç uzman raporunda üstelik bu durumun kaçınılmazlık olduğunun değerlendirilmesi gerektiğinin belirtildiği, eksper raporlarının türel çeşni taşımadığı konusunda ertelenmiş suçu işlemedikleri yönünde beyanda bulundukları; abra gösteren Yargıtay kararlarıyla birlikte tevsik olunduğu amacıyla kaçınılmazlık olgusunun hareket mevzuatı ve teknolojisinin öngördüğü parçalanmamış önlemlerin alınmasına karşın iş kazasının gerçekleşmesinin önlenememesi durumlarında kabul edilebileceği, somut olayda alınan bilirkişi raporlarıyla üstelik dokümantasyon olunduğu amacıyla aksiyon mevzuatının ve teknolojisinin öngördüğü mecmu önlemlerin alınmadığı; eksper raporlarında kusur durumları ifade edilen şüphelilerin üzerlerine atılı suçu işledikleri hususunda kamu davası ikamesi yönünden aranan ehliyetli şüphede kayıtlı delilin dosyada bulunduğu anlaşılmakla, eylemlerine uyan maddeleri uyarınca değişik cezalandırılmasına karara verilmesi sav ve arzu olunur.”
Öte yandan meydana gelen faciada ” Hüseyin Kürekçi, Hasan Bozacı, Aşure Ayı Yapıcı, Yüksel Adam, Ahmet Şekerci, Köksal Kadıoğlu, Muhsin Akyüz, Satılmış Arslan” hayatlarını kaybetmiş, Hayrettin Dağkıran ise gaileli kurtarılmıştı.
