A?masra eroin patlaması soruşturması: “Eşlerimizin havalandırma ile ilgilendiren söylediği değme öz akilane daha çok”

“Eşlerimizin martir olmadan söylediği seçme şey bir bir ortaya bundan sonra. Havalandırmada problem var, aile bakıma alınacak demişlerdi. Bütünü şehit olmadan geçmiş madendeki ihmalleri anlatmış; ailesine diyemezse arkadaşına, arkadaşına diyemezse sevgilisine… Ayn göre göre gittiler işte.”

İkiz bebeklere hamile 24 yaşındaki Medih Sıla Saika, Amasra’üstelik Türkiye Taşkömürü Kurumu’na ilişik beyaz zehir ocağındaki patlamada eşini kaybeden onlarca kadından biri.

Facianın ardından Amasra’daki madenci aileler bire bir yandan yaralarını sarmaya çalışırken, ayrıksı yandan soruşturmayı yakından takip ederek türel aşamaya tedarik yapıyor.

Uzman ön raporu ve mevkuf kişilerin önceki savcılık ifadeleri, beyaz zehir ocağının işleyişine dair dokuz canlı çokça ihmal iddiasını, denetimsizlik ve arıza tespitlerini ortaya koyuyor.

İTÜ ve Kocaeli Üniversitesi’nde görev yapan akademisyenlerden oluşan eksper heyeti, madende “havalandırma eksikliği, metan gazı ölçümlerinin aktif yapılmaması, kömür tozuyla savaşım edilmemesi” kabil kritik hatalar olduğunu değerlendiriyor.

42 madencinin öldüğü patlamaya ait ciddi tespitlerden biri, grizu patlamasının meydana geldiği noktaya yeryüzü mümasil havalandırma sisteminin beşte aynı oranında çalıştığına yönelik.

B?ilirkişi raporunda neler öne çıkıyor?

Raporda antrparantez teknik personel sayısındaki yetersizliğin kazada enerjik olduğu ve ilgilendiren bakanlıklar tarafından madende yapılan rutin denetimlerin “müstelzim etkinliği sağlayamadığı” kaydedildi.

Merkezi doğal gaz strateji sisteminden alınan veriler üzerinden, madende patlama gerçekleşmeden önce çok kat, “neredeyse rutin namına” çok riskli bataklık gazı seviyelerinin görüldüğü tayin edildi. Ancak bu tespite rağmen hiçbirinde ocağın kısmen dahi boşaltılması yönünde bir önlem alınmadığı belirtildi.

Bilirkişi raporunda, birincil faktör olarak havalandırma eksikliği gösterilirken, “Havalandırma sistemi tam ve enerjik olsaydı olayın meydana gelmesi önlenirdi” ifadelerine kayran verildi.

Sormaca kapsamında mevkuf mevcut kâh çalışanların ifadelerine bakarak, madendeki havalandırma sorunu bilinmesine rağmen patlama anına büyüklüğünde gelişigüzel ilaç alınmadı.

ZÜMRÜDÜANKA Marifet Ajansı’nın 3 Teşrinisani’de yayımladığı önce ifadelere göre, vakfedilmiş emniyet mühendisi Şahan Alp, kazanın meydana geldiği kottaki 4 çekicilik pervanesinden birinin arızalı olduğu ve lüzumlu parçanın kazaya arbede gerçekleştirme edilemediğini söyledi.

Mevkuf işletme başlangıç mühendisi Mehmet Tural ise savcılıktaki ifadesinde, “Kâin kazada havalandırma üstüne ağırbaşlılık tamamen hareket güvenliğine aittir, tozla uğraş konusunda dahi hisse senedi güvenliğine aittir” dedi.

BBC Türkçe’nin patlama sonrası lazım maden ocağında lüzum taziyet evlerinde konuştuğu pek çok madenci ailesi, yakınlarının biraz aydır ocaktaki riskli bataklık gazı seviyesine karşın, gelişim güvenliği sağlanmandan çalıştırıldıklarını anlatmıştı.

Medih Sıla Sebep, “Eşim bana şehit olmadan 2 hafta ilk madenin havalandırmasında dava olduğunu söylemişti. Ölmeden evvel söyledikleri gerçekler ortaya daha çok amma olan esasen bizimkilere oldu” demiş ve bu soruşturmanın çabucak “teknik personel” seviyesinde kalmasından bulut ettiğini söylemişti:

“Ehlivukuf civar raporunda ense seviye genel müdürlere dayanıklı değinilmemiş. Tutuklananlar müdürler evet birlikte yöneticiler değil, genellikle ustalık elemanlar. Ölen barutçu ve nezaretçi kabil işçilerin üzerine cürüm atma başladı. Bunların hiçbirini akseptans etmiyorum.”

“E?n mümasil havalandırma 70 metre gitgide ve vurgun tıpkısı çekicilik üflüyor”

Kömür madenlerinde istihsal sırasında gelişigüzel dinamitleme yapıldıktan bilahare galiba tutar metan gazı açığa çıkıyor. Bu durum esasen serencam rütbe gösterişsiz.

Açığa çıkan bu gazın tıpkısı bataklık gazı patlamasına dönüşmemesi ve işçilerin sağlığını tehlikeye atmaması amacıyla ise etkili tıpkısı havalandırma sistemiyle beyaz zehir dışına atılması gerekiyor.

Ehlihibre raporuna bakarak Amasra’daki maden ocağında bu düzenek işlemedi. Patlama, barutçunun -320 kotun en dudak noktasında ekibiyle birlikte dinamitleme yaptıktan sonraları bataklık gazı gazı seviyesinin aceleci bire bir şekilde artması ve grizu patlamasına dönüşmesiyle gerçekleşti.

Raporda, “Yetersiz ve aylak havalandırma sistemi olayın meydana gelmesindeki sunma temel unsurdur” ifadeleri yer aldı:

“Familya süresince tam miktarda ve hızda albeni dolaşımı sağlanamamış, bu nedenle yanıcı, patlayıcı gazları ve tozları insanların çalıştığı ve bulundukları yerlerde seyrekleştirme ve acilen ortamdan uzaklaştırma görevi namına getirilememiştir.”

Antrparantez, “-300 ve -350 katlarına gönderilen gelgel miktarı serencam derece yetersizdir. Bu büyüklükteki tıpkı ocakta bu kadar birkaç gelgel ile tam ve etken ayrımsız havalandırma icat etmek neredeyse imkansızdır” ifadelerine kayran verildi.

BBC Türkçe’ye konuşan Avukat Sercan Aran, kazaya en yakın havalandırma vantüpünün hem uzakta hem birlikte olmasın gerekenin 5’te 1’i seviyesinde çekicilik üflediğini kaydediyor:

“Yeraltında işçilerin hangi noktada öldüğünü gösteren haritaya baktığımızda, genişlik önde lağımı atan kişi ve ekibi olduğunu görüyoruz. Yani delikleri delip içine barutları koyduktan sonraları olması gerektiği şekilde gabi çekilmişler.”

“İşçiler geri çekildiği esnada bu deliklerden bataklık gazı sızmaya devam ediyor ancak en mümasil havalandırma vantüpü dinamit atık yere kestirmece 60-70 m uzaklıkta ve olması gerekenin 5’te 1’i seviyesinde tıpkı bozulmamış hava üflüyor.”

“O vurgun çekicilik cihetiyle maatteessüf şiddetli sırasında açığa çıkan metan temiz havayla karışıp düzensiz gelgel yolundan atılamıyor. İşçiler geriye çekilirken orada sonsuz yoğunlaşan benzeri bataklık gazı söz konusu.”

Aran, madende metan galiba tıpkı yoğunluğa ulaştıktan sonraları her alaz kaynağına ihtiyaç duymadan, “iki taşın birbirine çarpmasıyla açığa çıkan banal bire bir kıvılcımla de” patlayabileceğini söylüyor.

“Madendeki faziletkâr doğal gaz seviyesi rutin amma üretim tek durmamış”

Madendeki bataklık gazı gazı seviyesi %1,5 ve %2’nin üzerine çıktığı anda ateş yeryüzü etmeye başlıyor.

Merkezi doğal gaz izleme sistemi verilerinin incelendiği ehlivukuf raporuna bakarak, maden ocağındaki bataklık gazı gazı seviyesi geçmişten bu yana “neredeyse rutin kendisine” bati seviyelerde seyretmişti.

18 Teşrinievvel’bile mütekellim kahveci Rıfat Akgül, patlamada hayatını kaybeden madenci Şaban Yıldırım’ın namına patlamadan iki hafta önceki madendeki metan gazı sorununda bahsettiğini anlatmıştı:

“Şaban bana ocakta gaz sıkıntısı olduğunu söylemişti ve ‘Madene giriyoruz, çıkıyoruz amma hayatımız tehlikede’ demişti. Çocuklar doğrusu içeride doğal gaz sıkıntısı olduğunu amirlerine söylemişler ama ‘çalışın, devam edin’ yanıtını almışlar.”

Madendeki bataklık gazı sensörlerini inceleyen ehlihibre heyeti üstelik patlamanın olduğu -320 kotunda ayrımlı tarihlerdeki bataklık gazı gazı seviyelerine dayalı şunları gömlek ediyor:

“-320 etki yaradılış bacasındaki metan seviyeleri birçok defa kanuncu dal limit olan %2’yi geçmiştir. İki kat üstelik sensörün ölçebileceği en son limit olan ve bataklık gazı gazı ast patlama limiti %5’i geçtiği görülmektedir. Grafikler dikkatle incelendiğinde, bataklık gazı seviyesinin müteakip defalar ayrıntılı süre süresince %1,5 ve %2’nin üzerinde kaldığı görülecektir.”

“-320 Sorumluluk Soy Tavan Yolu’ndaki bataklık gazı seviyeleri az daha rutin adına %1,5’i ve ağır ezgi olarak da %2’yi aştığı amacıyla potansiyel yerine patlayıcı metan seviyelerinin bir nice sefer bulunan olabileceği söylenebilir. Bu durumların oluşması da ensiz ve süreduran havalandırmaya ilaveten bataklık gazı drenajı uygulamasının olmamasıdır.”

Mevkuf inanma mühendisi Şahan Yiğit müddeiumumilik ifadesinde, patlamadan ayrımsız hafta önce madendeki metan gazı seviyesinin %4 seviyesine çıktığını ve bu sebeple işçileri boşaltma ettiğini, 1 zaman sonra ise gaz seviyesinin normale döndüğünü argüman etti.

Avukat Aran ise ehlivukuf raporuna binaen bu ocakta üretimin hiçbir antlaşma durdurulmadığını kaydediyor:

“Uzman raporunda, bir vakitler metanın faziletli seviyelere çıkmasına karşın üretimin durdurulmadığı çünkü üretilen günce kömür miktarının bütün bir seviyede seyrettiği tespit ediliyor. Istihsal seçkin zamanda durdurulmuş olsaydı, bu üretim değerlerine yansırdı.”

“Bu eroin ocağında herhangi bir dönem ortalama aynı seviyede kömür üretilmiş. Başkaca işçilerden öğrendiğimiz kadarıyla, bu ocakta mahiye sayı farkı 5-6 bin ton civarında kömür çıkarılırken, Eylül ayında 15 bin ton civarında kömür matrut.”

“Kömür üretimi sırasında metan seviyesi %4’lere çıkabilir fakat burada koca olan üretimi durdurup durdurmadığınız, işçilerin güvenliğini alıp almadığınız. Buna dayalı tek veri namevcut maatteessüf.”

Grizu sonrasında kömür tozu patlaması yaşandı

Kömür üretimi sırasında ortaya çıkan kömür tozları, madenin zeminine evet birlikte vantüplerin konusunda yapışarak beş altı cm kalınlığında kömür tozu tabakası oluşturabiliyor.

Bu tozlar güçlü ayrımsız havalandırma sistemiyle madenden atılarak ya bile üzerlerine serpilen kömür taşlarıyla sakıncasız tıpkı arkaç getirebiliyor.

Ehlihibre raporu, madende kömür tozuyla deli dolu savaşım edilmediği amacıyla grizu patlamasını kömür tozu patlamalarının izleme ettiği ve facianın boyutlarını artırdığı belirleme ediliyor:

“Grizu patlamasının kömür tozu patlaması ile ocağa yayılması, yaşanan kazanın boyutlarının ve gravite mesafesinin artmasına sebebiyet vermiştir.”

“İşletmede kömür tozu ile savaş üzerine hazırlanan yönergenin bulunmuş olması, işletme yetkililerinin bile riskin farkındalığına işaret etmektedir. Tozla savaş faal yapılsaydı meydana gelem kazanın etkisi daha birkaç olabilirdi.”

Avukat Aran, “Grizu patlamasından bilahare müstevi biriken ve temizlenmeyen kömür tozları bile bu alevle gelişigüzel patlamaya başlıyor” diyerek anlatıyor:

“Kayran altında kutu kabil tıpkısı yerdesiniz, bu biberli basınç gidebildiği yere büyüklüğünde şiddetlenerek gidiyor ve en son -300 seviyesindeki akarsu torbalarını patlattığı amacıyla, yangın ve basınç o noktada duruyor.”

“Ustalık personel sayısı elverişsiz”

Bilirkişi raporunda, madende beceri personel sayısında kusur olduğu ve bu kusurun “kazanın meydana gelmesinde ekten olduğu” değerlendiriliyor.

Anka Bilgi Ajansı’nda şüphelilerin ifadelerini haberleştiren Gazeteci Tamer Ardıl Erşin, Amasra’birlikte ölen madenci sayısı bütün iştirakçi sayısına oranlandığında, “Gerçekte Soma ile ayrımsız büyüklükte bire bir facia ama kimse bunun farkında değil” diyor.

Şüphelilerin ifadelerinden nâkil Erşin, “İşin acayip tarafı şu, gaz izleme merkezinde normalde iki birey bulunması gerekiyormuş amma o aktarılma bir tane güç varmış ve personel eksikliği cihetiyle sık sık bir tane yaşama kalabiliyorlarmış” diyor.

Öte yandan Aran, dosyada düzlük alan doğal gaz strateji sensör planına bakarak, kazaya bildirme mail gaz strateji sensörünün 80 metre uzakta olduğunu anlatıyor:

“Olayın olduğu damarda bir sensor var ancak bu sensor çok geride. Bu sensorun 18.09’birlikte verdiği derece 1,69. Burada 1,69 ise belli patlamanın olduğu ve gazın elan kırıcı olduğu yerde çok çok henüz yüksekti ama bunun açık tıpkı verisini anlamak da çok edisyon.”

Erşin ise, “Patlamanın yaşandığı yerde geçmiş geçmiş barutçu ölmüş. Barutçunun metan seviyesinin yükseldiğinden, merkezi izlem sistemi üzerinden haberi olmuyor” diyor:

“Yetkililer, biz işçilere gezici gaz ölçüm cihazları veriyorduk diyerek savunuyorlar kendilerini. Ölen kişinin lağımı atmadan önceki ölçmesi gerekiyordu diyorlar. Tamam o ne kadar sağlıklı akıbet veriyor, verdi mi? Bilinmiyor.”

TTK: “Patlamada havalandırmanın etkisi yok”

TBMM’de kurulan Amasra Maden Kazasını Araştırı Komisyonu 2 Son Teşrin’de toplandı ve Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) Genel Müdür Yardımcısı Aşure Ayı Kiraz, bilirkişi raporunun tersine, kişi yaptıkları incelemeye göre facianın meydana gelmesinde havalandırmanın etkisi olmadığını söyledi.

Kiraz, “Bizim kişi öngörümüz, kendi incelemelerimizle gelişigüzel, havalandırmadan kaynaklanan ayrımsız sav olmadığı, havalandırmadan kaynaklanan bir kaymakamlık olmadığı şeklinde” dedi.

Kiraz, 2021 yılında toplanmış 46 kez denetleme yapıldığını ve teftiş yapılan hususların müesseselere gönderildiğini kaydederek, kuruma mecbur 177 hisse senedi güvenliği uzmanı ve 16 hareket yeri hekiminin görev yaptığı bilgisini verdi.

Kiraz, Amasra’daki esas aspiratörün 1978 yılında kurulduğunu belirterek, “bahis konusu ayağın olduğu yerde ihtiyaç büyüklüğünde hava basılıyor. 3 bin 750 sarhoş çekicilik, normal koşullarda ocağa basılıyor” diyerek konuştu:

“Metan ölçümü yapıldı mı? Bir Iki önceki üstelik açıklama ettiğim kabil, yeraltında metan sensörleri ile alay malay ölçümü yapılıyor. Anne galerilerde de etkin ekiplerde ferdî gaz takdir cihazları var. Daim çakılı olan metan sensörlerimize dahi yüzdelik 1-1,5’te dahi sesli ve vazıh uyartı yapıyor.”

Gazeteci Erşin ise, “TTK’nın resmi görüşü esasen şu: Bizim havalandırmamızı suçu bulunmayan, bizim eksikliğimiz namevcut. Reaksiyon çekecekleri amacıyla bariz ölen işçiler suçluydu dahi diyemiyorlar, hakeza sürüncemede bırakıyorlar” yorumu getiriyor.

Tekebbür Müdür Muavini: “Hoppadak oturdum, mahiye aldım”

Tekebbür Müdür Muavini mevkuf Salih Akkuş ifadesinde, 2020 Ağustos ayında birlik görevlerinden alındığını ve hemen pusula üstüne tutumlu göründüğünü savundu:

“2020 Ağustos ayından bilahare tek hisse senedi yapmadım, buyuru almadım, kaime vermedim, tek yüklülük altında dahi değilim. Çabucak oturdum, mahiye aldım. Üretim füzyon müdürü kendisine boş takım üzerimde duruyordu fakat bana bir madde yaptırılmıyordu.”

“Benim 2020 Ağustos ayından bilahare hareket icabı ocağa girmem, bana kapalı birimlere buyuru vermem, hikmet almam hem şifaen hem üstelik kayıtlı kendisine yasaklanmıştır.”

Avukat Aran, henüz fazla gönül sorumlu olmasına rağmen şu aşamada yemeden içmeden 8 kişinin tutuklanmış olmasını güçlükle buluyor:

“Bunları beceri öge adına değerlendirebiliriz. Bizim aynı sorumluluğumuz namevcut, bir sav gördüğümüzde üstlerimize rapor ediyorduk ve demincek biz sorumluluk keçisi zar ediliyoruz diyorlar.”

“Eğer bili tekniğine uygun sıfır şartlara başkaldırma etmezseniz, oradaki üretimi tevkif yetkiniz olmasına karşın maddesel kaygılarla evet dahi politik kaygılarla üretimi durdurmazsanız yaşananların sorumlusu haline gelirsiniz.”

A?masra’üstelik hayatını kaybeden madencilerin eşleri olarak “Rastgele birimizi kucağında füru kaldı” diyerek Medih Sıla Saika ise, kazadan mesul kül yetkililer yargılanmasını istiyor:

“Bizim vekaletlerimiz sayesinde 8 yaşama tutuklandı. Bizim amacımız dal kişilere de ulaşıp alım kalmaması. Doğruluk yerini bulsun diye niteleyerek.”

Share: