Bartın’ın Amasra ilçesinde 41 beyaz zehir işçisinin hayatını kaybettiği beyaz zehir ocağının yıllar önce ekibiyle kuyu vincini kuran zahmetli madenci Ahmet Kurt, “Facianın olduğu tün sabaha büyüklüğünde ağladım” dedi. 1992 yılındaki Kozlu faciasında işçilerin camit bedenlerine günler sonraları ulaşılabildiğini hatırlatan Kurt, “Amasra’daki faciada çiplerin baretlerine muallak olması işçilere acele ulaşılmasını sağladı” diye niteleyerek konuştu.
Zonguldak’ta faal 68 yaşındaki emekli madenci Ahmet Kurt, Türkiye Taşkömürü Kurumu’na ait beyaz zehir ocaklarında galeri açılış, kuyu vinçlerinin kurulumu üzere majör görevlerde vadi aldı. Amasra’de 41 maden işçisinin hayatını kaybettiği facianın yaşandığı kuyunun vinçlerini de yıllar önce ekibiyle birlikte kurduğunu anlatan Ahmet Aldanmaz, afet gecesi yaşadıklarını İhlas Bilgelik Ajansı’na anlattı. Amasra faciasında hayatını kaybeden eroin işçilerine Allah’tan rahmet dileyen Ahmet Aldanmaz, “Şu anda haddinden fazla nazik tıpkısı acımız var. Geçmişe bakarsak çokça acılar çektik. Amasra kuyusunun ilk başlangıcında oraya İngiliz vincini, direksiyon vincini ben ve ekibim bu arada kurduk. O kuyu evvel bizim eserimizdi başlangıcı. Şu keder, bilin kim haddinden fazla üzüldüm. O gece televizyona göre olduğum yerde ağladım. Kamu madenci şehitlerine Allah’tan yağmur diliyorum. Ailelerine sabır diliyorum” diye konuştu.
Mühendislere çağrı: “Gaz sızıntısı bu bölgedeki damarlarda çoktur, evvel istikşaf yapın”
Zonguldak eroin havzasında çalıştığı yıllarda beyaz zehir mühendislerinin vardiyaları durumunda devralarak işini yaptığını anlatan Aldanmaz, Almanlar’dan öğrendiği bir nice beceri bilgiyi birlikte uyguladığını anlattı. Türkiye Taşkömürü Kurumu’na ilişik maden ocaklarından tekaüt olduktan bilahare isticar usulüyle kömür çıkartan özel şirketlerde işletme müdürlüğü görevi de yapan Aldanmaz, “Allah’a şükür bir tane iş kazası yaşamadan bugünlere geldik” diye niteleyerek o günleri anlattı.
Maden mühendislerine çağrıda bulunarak “İlk geçmiş sunu birkaç 60 metre araştırı yapın” diyen Aldanmaz, şunları söyledi:
“Eroin mühendisleri bizimle beraber ocağa inerdi, bizimle bu arada giyinirlerdi. Vardiyanın ikinci mühendisi gelmeden ocaktan çıkmazlardı. Zira mühendis mühendise teslim ederdi işi. Seçkin zaman yerinde ayrılmak çalışanlar için üstelik çok faydalıdır. Şurası söylüyorum. Bir Nice grizular meydana geldi. Kandilli Armutçuk, Gelik, Karadon kuyu dibi daha ilk grizu patlamıştı. O grizu patlayan bölgeye biz kuyu ve galeri sürdük. Almanlar bize ‘Önünü görmeden gitmeyeceksin’ derlerdi. Önümüzü sarmak hangi demektir? Ihvan gidecek olduğunuz galeri, sürecek olduğunuz lağımlara önceki önceki yeryüzü beş altı 60 metre muayene yapın. Önünüzü görün. Ondan sonra galeride işe başlayın. Kömürde de budur. Kömürlerde ilenç, mesafe, doğal gaz sızıntısı, birikintisi olanaklı. Sondajınızı yapın. O sondaj deliklerinde tığ Almanlarla çalışırken ben ocakta kaynakçılık dahi yaptım. Ama bunu yaparken havalandırma çokça iyiydi. Buna karşın grizuölçer boğazımdan düşmezdi. Sondaj yapıldığı antlaşma galerilere o galerilerin deliklerinden gelen doğal gaz sızıntılarını ölçerdik. Yüzde 1, 2, 3, 4 ve 5’e çıktığı ant yeryüzü iri felaket. Yüzdelik 3’e çıktığı antlaşma geriye çekilirdik. Onun üzere doğal gaz sızıntısı bizim damarlarımıza bu bölgede çoktur. Onun üzere işçiyi ayakta karışma olsun, galeride karışma olsun grizu kontrolü yapılmadan, tılsım alınmadan işletmek çokça sakıncalıdır. Geçmiş güvenlik. Güvenlik olduğu yerde kaza olanaksız. Güven olduğu yerde gençler ağlamaz.”
Milli Dulda Kanunu’na dayanılarak 1940’ta getirilen ikinci gelişim mükellefiyetiyle İkinci Acun Savaşı’nın etmen olduğu güçlüklerin aşılması için Zonguldak havzasında yaşayanlara maden ocaklarında say zorunluluğu getirildiğini ve o zaman periyot yüzü gıyaben tokmaklarla galeri açan, kömür kazan işçilerin tahaffuz ve beslenme ihtiyacının bata çıka sağlandığı ocaklarda hayatlarını kaybettiğini belirten Kurt, dedesinin yaşadıklarını anlattı. Aldanmaz, “Zonguldak’ta 1960’lı yıllardan ilk mükellefiyet zamanlarında burada eskiden merhum dedem Kozlu’dahi Fransızlarla çalıştı. Hep işçiyi zorla ocağa sokarlardı. Askerliğini cümle Zonguldak’ta yapardı. Hep işçiyi toplarlardı. Tahakküm şartlarda yaparlardı. Lağımlar tokmak gücüyle, burguyu elle çevirerek ocaklarda galeriler sürüldü. Haddinden Fazla yumruk şartlarda çalıştılar. Dedem İncirharmanı’nda, bitten pireden işçiler çalışmayı yapamazlardı. Ocağa indikleri zaman kaşınırlardı. Doğal Gaz döküp yatakları yaktıklarını söylediler” dedi.
“Ocaktan suyu rezerv yanan cesetlere baretlerindeki numaralardan ulaşıldı”
1992 yılında Kozlu’birlikte 263 maden işçisinin yaşamını yitirdiği grizu patlamasında beyaz zehir ocağındaki cuşuhuruş nedeniyle günlerce cesetlere ulaşılamadığını hatırlatan Kurt, yanan işçilerin cesetlerine baretlerindeki numaralarından ulaşıldığını söyledi. Aldanmaz, bahis konusu beyaz zehir kazasıyla ait, “Tulumbaları Kozlu’ya kurduk. Akarsu çekildikten sonra cesetler alındı. Gerçekten beş on cesetlerimiz kaldı. Onlar aldığı ant üstelik çürümeye dönmüştü. Ocak yandığı amacıyla çıkamadılar. Tonluk vagonlar bağların arasına girdi” diyerek konuştu.
“Amasra’birlikte 18 saatte cesetlere ulaşıldı”
Amasra’dahi 18 saatlik müddet içerisinde işçilerin tamamına ulaşılarak arama ve kurtarma çalışmaların tamamlandığını anlatan Ahmet Kurt, bir zaman yaşanan grizularda cesetlere çok antlaşma sonradan ulaşılabildiğini hatırlattı. Kurt, “Mükellef zamanında pres şartlarda gitmek vardı. Güncel teknolojide ayrımsız insana yayılmak haddinden fazla mahdut. O işçilerimizin üzerinde çip olmasaydı bu kadar er onlara ulaşamazlardı. İşçinin nerede olduğunu göremeyeceklerdi. İşte bu uygulayım bilimi. O gazı birlikte orada görmeleri lazımdı. Bunlar teknoloji. Amasra’bile ölü sayısı haddinden fazla amma patlamada ölülere yayılmak de yumruk. Kozlu kuyusunda, Karadon kuyusunda patlayan grizularda hangi büyüklüğünde zaman bilahare cesetler makbuz. Çürümeye dönmüş. Bu teknoloji olsaydı o büyüklüğünde bekler miydi? Çiplerin baretlerine muallak olması işçilere tez ulaşılmasını sağladı. Değme devir üzere teknoloji faydalıdır. Teknolojiyi kullanacaksın” diye konuştu.
3 Mart 1992 tarihinde TTK’ya ilgilendiren Kozlu maden ocağında meydana gelen zincirleme grizu patlamalarında 263 maden işçisi yaşamını yitirmiş ve içtima metrelerce altında sâdır yangının kontrol altına alınamaması, katlarda yaşanan göçükler dolayısıyla karı satıh açıklıklarından kapatılmıştı. 26 Mart 1992 tarihinde gene açılan ocak, yangının baştan alevlenmesi üstüne yine kapatılmıştı. Acun madencilik tarihinin yeryüzü iri kazalarından biri olan faciada ölen işçilerden 147’sinin camit bedeni yangınlar zımnında günler sonraları gruplar halinde çıkarılabilmiş, su basılan ocakta kalan serencam 2 işçinin camit bedeni ise umum 5 sene sonradan 1997 yılının mayıs ayında çıkartılabilmişti. Ayrımsız diğer grizu faciası ise 7 Mart 1983’te 103 işçinin yaşamını yitirdiği Armutçuk’taki maden ocağında yaşanmıştı. – ZONGULDAK
